آداب و رسوم‌ ماندگار شب یلدا در شهرستان سامان

آش کشک کدو غذای اصلی شهرستان سامان است که در شب یلدا و شب‌های زمستان و شب عروسی در شهرستان پخته می‌شود و پخت این آش قدمت طولانی در این شهرستان دارد.

به گزارش خبرنگار دریافتی سامانِ بـرتـر، در شهرستان سامان در برپایی جشن شب یلدا  مردم این شهرستان به پخت آش کشک  کدو  می‌پردازند و همه دور هم جمع می‌شوند، یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. این جشن مراسمی آریایی است، یلدا در فرهنگ ما ایرانی‌ها شبی به یادماندنی و یادآور پیروزی نور بر ظلمت و عبور ناگریز شب حتی شبی به بلندای یلداست.

در ایران، در هر قوم و فرهنگی این شب به نحوی پاس داشته شده و پیروزی اهورا مزدا یادآور نفس پاک و روشنی بر اهریمن و پلیدی جشن گرفته می‌شود.

از رسومات جدا نشدنی این شب می‌توان به شاهنامه‌خوانی اشاره کرد، بدین صورت که چند خانواده دور هم جمع شده و کسانی که شاهنامه را از حفظ هستند و حتی سواد خواندن و نوشتن نیز ندارند شروع به خواندن اشعار شاهنامه کرده و صحنه‌های بکر و زیبای شاهنامه مثل رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و دیگر داستان‌های حماسی و عاشقانه که با غیرت ملی و ایرانی همراه است و در این شب خواهان زیادی دارد را به تصویر می‌کشند.

نکته جالب توجه این است که شاهنامه‌خوانی سینه به سینه، بیت به بیت به نسل‌های مختلف منتقل شده و همه گروه‌های سنی با دل و جان گوش به این اشعار می‌سپرند، خواندن هفت پیکر نظامی نیز در این شب رواج دارد.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است.

یکی از آیین‌های شب یلدا در ایران، تفأل با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند.

در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می‌کند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده‌ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.

در سراسر ایران زمین، جایی را نمی‌یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزء آداب و شيوه آن نباشد. در جاهاي گوناگون ايران، گونه هاي تنقلات و خوراکي ها به تبع پيرامون و شيوه زندگي مردم منطقه بهره برده مي شود اما هندوانه ميوه اي است که هيچ گاه از قلم نمي افتد، زيرا شمار زيادي به اين باورند که اگر مقداري هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک يعني زمستاني که در پيش دارند سرما و بيماري بر آنها غلبه نخواهد کرد.

در استان چهارمحال و بختياري نيز آيين‌هاي خاصي در اين شب برگزار مي‌شود، اين شب که شب چله ناميده مي‌شود با جمع شدن خانواده و فاميل به دور هم شروع مي‌شود.

در گذشته گرم کردن خانه به وسيله کرسي انجام مي‌شد، کرسي‌هاي چوبي که زير آن زغال يا چوب سرخ شده قرار مي‌دادند و روي آن را با لحاف بزرگي که معمولا وسط آن را با جاجيم مي‌دوختند مي‌پوشاندند، اين لحاف به لحاف کرسي معروف بود، روي اين لحاف پارچه‌اي مي‌کشيدند که تا چهار طرف کرسي پايين مي‌آمد به اين پارچه بقچه کرسي مي‌گفتند.

در شب چله، سيني بزرگ مسي که به آن مجمع مي‌گويند را روي کرسي مي‌گذاشتند، درون مجموع انواع تنقلاتي که در اين شب استفاده مي‌شد، مي‌گذاشتند، از اين تنقلات مي‌توان به گردو، بادام، کشمش، سنجد، کشک و نان جو اشاره کرد، سنجد در باور مردم اين استان جايگاه خاصي دارد و از تنقلات مهم شب يلدا است.

مردم معتقدند خوردن اين تنقلات باعث فزوني و فراواني نعمت شده و باعث مي‌شود تا سال بعد آن‌ها از اين نعمت‌ها استفاده کنند، خوردن انواع ميوه به خصوص هندوانه نيز در شب يلدا در استان چهارمحال و بختياري رايج است.

در باوري ديگر که امروزه تقريبا منسوخ شده خوردن هفت خوراکي در شب چله بود، معمولا اين هفت خوراکي عبارتند بودند از ماست، شير، سرکه، سنجد، کشک، کشمش و کدو.

در گذشته هر خانواده‌اي که از لحاظ مالي در وضع مناسب‌تري بود، ماستي که خود تهيه کرده بود را در ظرف‌هاي کوچک به عنوان پيشکش شب چله به خانه‌هاي فاميل يا همسايه مي‌فرستاد.

خوردن کدو نيز در اين شب از رسومات مردم است. کدو در زبان بختياري کدي kedi و در زبان بعضي از مردم چهارمحال kidi خوانده مي‌شود، آن‌ها معمولا کدو را قطعه قطعه و آب‌پز مي‌کنند.

بستگي به مذاق افراد، يا روي کدو شکر ريخته تا به وسيله آن پخته و شهد آن شيرين شود يا بعد از پخته شدن آن را با نمک مي‌خورند.

کدو براي مردم نماد خورشيد است و اين به آن معني است که مردم در اين شب خورشيد را به خانه‌هاي خود مي‌آورند.

خوردن آش کشک کدو محلي نيز در اين شب جايگاه ويژه‌اي دارد، در بسياري مواقع شام شب چله همان آش کشک است، در بعضي مواقع نيز کدوي خرد شده يا لبوي پخته را در آش کشک نيز مي‌ريزند.

آش کشک کدو که در آن گوشت، کشک، کدو، لپه، پياز و نعناع داغ، ،برنج استفاده مي شود و پخت اين آش سختي زيادي را به همراه دارد اما همه بانوان شهرستان سامان اين سختي را به جان مي خرند و به پخت اين آش مي پردازند و يک روز کامل را وقت مي گذارند و به تهيه اين آش مي پردازد و همه فاميل دور يکديگر جمع مي شوند و همه فاميل در خانه بزرگان جمع مي شوند.

اگر در شب يلدا اين آش پخته نشود براي خانواده و فاميل يک کسري است ، چرا که مردم اعتقاد دارند اين غذا يک غذاي کامل است که مي توان در طولاني ترين شب سال موجب سيري اعضاي خانواده و فاميل باشد.

پخت آش کشک کدو علاوه بر شب چله و شب اول عروسي در شب هاي زمستان در شهرستان سامان پخته مي شود.

آش کشک کدو يک غذاي محلي اصيل در شهرستان سامان است .

از ديگر آيين هاي شهرستان سامان بردن ” آش شب چله ” براي دختراني است که تازه ازدواج کرده اند و براي پسراني که تازه نامزد کرده اند خانواده پسر براي نامزد پسر  آش شب چله مي برند که شامل آش کشک کدو، يک قطعه طلا، لباس هاس زمستاني، ميوه و آجيل و … است.

در گذشته صفا و صميميت بيشتر از عصر حاضر بود و و در حال حاضر روابط فاميلي کمرنگ تر شده است .

انتهاي پيام/

منبع: سامانِ ما

تحریریه خبـر : علی آزوغ ، تاریخ انتشاردسامبر 20, 2015.
آخرین بار بازبینی شده توسط :