آداب و رسوم‌ ماندگار شب یلدا در شهرستان سامان

آش کشک کدو غذای اصلی شهرستان سامان است که در شب یلدا و شب‌های زمستان و شب عروسی در شهرستان پخته می‌شود و پخت این آش قدمت طولانی در این شهرستان دارد.

به گزارش خبرنگار سامانِ بـرتـر، در شب یلدا مردم شهرستان سامان به پخت آش کشک کدو  می‌پردازند و همه دور هم جمع می‌شوند، یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. این جشن مراسمی آریایی است، یلدا در فرهنگ ما ایرانی‌ها شبی به یادماندنی و یادآور پیروزی نور بر ظلمت و عبور ناگریز شب حتی شبی به بلندای یلداست.

در ایران، در هر قوم و فرهنگی این شب به نحوی پاس داشته شده و پیروزی اهورا مزدا یادآور نفس پاک و روشنی بر اهریمن و پلیدی جشن گرفته می‌شود.

از رسومات جدا نشدنی این شب می‌توان به شاهنامه‌خوانی اشاره کرد، بدین صورت که چند خانواده دور هم جمع شده و کسانی که شاهنامه را از حفظ هستند و حتی سواد خواندن و نوشتن نیز ندارند شروع به خواندن اشعار شاهنامه کرده و صحنه‌های بکر و زیبای شاهنامه مثل رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و دیگر داستان‌های حماسی و عاشقانه که با غیرت ملی و ایرانی همراه است و در این شب خواهان زیادی دارد را به تصویر می‌کشند.

نکته جالب توجه این است که شاهنامه‌خوانی سینه به سینه، بیت به بیت به نسل‌های مختلف منتقل شده و همه گروه‌های سنی با دل و جان گوش به این اشعار می‌سپرند، خواندن هفت پیکر نظامی نیز در این شب رواج دارد.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است.

یکی از آیین‌های شب یلدا در ایران، تفأل با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند.

در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می‌کند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده‌ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.

در سراسر ایران زمین، جایی را نمی‌یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزء آداب و شیوه آن نباشد. در جاهای گوناگون ایران، گونه های تنقلات و خوراکی ها به تبع پیرامون و شیوه زندگی مردم منطقه بهره برده می شود اما هندوانه میوه ای است که هیچ گاه از قلم نمی افتد، زیرا شمار زیادی به این باورند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.

در استان چهارمحال و بختیاری نیز آیین‌های خاصی در این شب برگزار می‌شود، این شب که شب چله نامیده می‌شود با جمع شدن خانواده و فامیل به دور هم شروع می‌شود.

در گذشته گرم کردن خانه به وسیله کرسی انجام می‌شد، کرسی‌های چوبی که زیر آن زغال یا چوب سرخ شده قرار می‌دادند و روی آن را با لحاف بزرگی که معمولا وسط آن را با جاجیم می‌دوختند می‌پوشاندند، این لحاف به لحاف کرسی معروف بود، روی این لحاف پارچه‌ای می‌کشیدند که تا چهار طرف کرسی پایین می‌آمد به این پارچه بقچه کرسی می‌گفتند.

در شب چله، سینی بزرگ مسی که به آن مجمع می‌گویند را روی کرسی می‌گذاشتند، درون مجموع انواع تنقلاتی که در این شب استفاده می‌شد، می‌گذاشتند، از این تنقلات می‌توان به گردو، بادام، کشمش، سنجد، کشک و نان جو اشاره کرد، سنجد در باور مردم این استان جایگاه خاصی دارد و از تنقلات مهم شب یلدا است.

مردم معتقدند خوردن این تنقلات باعث فزونی و فراوانی نعمت شده و باعث می‌شود تا سال بعد آن‌ها از این نعمت‌ها استفاده کنند، خوردن انواع میوه به خصوص هندوانه نیز در شب یلدا در استان چهارمحال و بختیاری رایج است.

در باوری دیگر که امروزه تقریبا منسوخ شده خوردن هفت خوراکی در شب چله بود، معمولا این هفت خوراکی عبارتند بودند از ماست، شیر، سرکه، سنجد، کشک، کشمش و کدو.

در گذشته هر خانواده‌ای که از لحاظ مالی در وضع مناسب‌تری بود، ماستی که خود تهیه کرده بود را در ظرف‌های کوچک به عنوان پیشکش شب چله به خانه‌های فامیل یا همسایه می‌فرستاد.

خوردن کدو نیز در این شب از رسومات مردم است. کدو در زبان بختیاری کدی kedi و در زبان بعضی از مردم چهارمحال kidi خوانده می‌شود، آن‌ها معمولا کدو را قطعه قطعه و آب‌پز می‌کنند.

بستگی به مذاق افراد، یا روی کدو شکر ریخته تا به وسیله آن پخته و شهد آن شیرین شود یا بعد از پخته شدن آن را با نمک می‌خورند.

کدو برای مردم نماد خورشید است و این به آن معنی است که مردم در این شب خورشید را به خانه‌های خود می‌آورند.

خوردن آش کشک کدو محلی نیز در این شب جایگاه ویژه‌ای دارد، در بسیاری مواقع شام شب چله همان آش کشک است، در بعضی مواقع نیز کدوی خرد شده یا لبوی پخته را در آش کشک نیز می‌ریزند.

آش کشک کدو که در آن گوشت، کشک، کدو، لپه، پیاز و نعناع داغ، ،برنج استفاده می شود و پخت این آش سختی زیادی را به همراه دارد اما همه بانوان شهرستان سامان این سختی را به جان می خرند و به پخت این آش می پردازند و یک روز کامل را وقت می گذارند و به تهیه این آش می پردازد و همه فامیل دور یکدیگر جمع می شوند و همه فامیل در خانه بزرگان جمع می شوند.

اگر در شب یلدا این آش پخته نشود برای خانواده و فامیل یک کسری است ، چرا که مردم اعتقاد دارند این غذا یک غذای کامل است که می توان در طولانی ترین شب سال موجب سیری اعضای خانواده و فامیل باشد.

پخت آش کشک کدو علاوه بر شب چله و شب اول عروسی در شب های زمستان در شهرستان سامان پخته می شود.

آش کشک کدو یک غذای محلی اصیل در شهرستان سامان است .

از دیگر آیین های شهرستان سامان بردن ” آش شب چله ” برای دخترانی است که تازه ازدواج کرده اند و برای پسرانی که تازه نامزد کرده اند خانواده پسر برای نامزد پسر آش شب چله می برند که شامل آش کشک کدو، یک قطعه طلا، لباس هاس زمستانی، میوه و آجیل و … است.

در گذشته صفا و صمیمیت بیشتر از عصر حاضر بود و در حال حاضر روابط فامیلی کمرنگ تر شده است.

انتهای پیام/

تحریریه خبـر : علی آزوغ ، تاریخ انتشاردسامبر 19, 2017.